Strookt de praktijk met de trede op de veiligheidsladder?
Bedrijven uiten geregeld vol trots op welke trede van de Safety Culture Ladder (SCL) - voorheen de veiligheidsladder - zij staan. Maar klopt de gecertificeerde trede met de praktijk? Wij vroegen het aan drie ervaren auditoren (onder wie SCL-auditoren van het eerste uur) en een adviseur.
Bedrijven hebben groot belang om goed te scoren op de ladder, want anders lopen zij projecten mis. Sinds dit jaar vereist de Veiligheid in Aanbesteding (ViA) namelijk dat bedrijven minimaal gecertificeerd moeten zijn op trede 3. De SCL is een mooi instrument, maar commercie mag niet de overhand krijgen.
Daarom vroegen wij ons af: Is de situatie op de werkvloer conform de trede op de veiligheidscultuurladder? Hoe verifieer je of er daadwerkelijk implementatie heeft plaatsgevonden?
Lead auditor Lizette van der Graaf, DNV:
Een audit is altijd een steekproef en een momentopname. Toch geeft het goed de situatie weer. Meestal klopt het beeld met de trede waarop getoetst wordt. Soms zie ik dingen waarvan ik denk: hoe dan? Iemand die op hoogte van de ene in de andere hoogwerker overstapt bijvoorbeeld. Als ik zoiets tegenkom, ga ik altijd het gesprek aan.
Soms heb je een onderbuikgevoel. Dan vraag je je af of wat je hoort, overeenkomt met de praktijk. Daar moet je dan iets mee. Vaak als je oprechte interesse toont in mensen, dan krijg je eerlijke antwoorden en komt je de ware situatie wel boven water.
Bij een audit neem je een dwarsdoorsnede van de organisatie. Je bezoekt verschillende locaties, een aantal projecten, spreekt en observeert mensen in allerlei functies. Op basis van dit alles wordt er uiteindelijk een score bepaald.
Eindeloze lijst aan factoren
Veel factoren zijn van invloed op of iemand veilig werkt. Tijdsdruk, hoe iemand is opgestaan, wat het budget is, hoe iemand is geïnstrueerd, taalbarrières, een tekort aan personeel, extra stress door de opdrachtgever. Het is een eindeloze lijst aan factoren die continu de cultuur beïnvloeden. Het is de taak van de werkgever om een veilige werkplek te creëren en dat gaat met ups en downs. Het fundament moet goed zijn om wellicht op te gaan voor hogere SCL-tredes.
Het gaat erom of iemand bewust is van de risico’s en ze erkent. Ik ben nog nooit iemand tegengekomen die bewust onveilig wil werken. Het gaat vaak fout als mensen voor de snelle winst willen gaan. ‘Dit doe ik nog wel even snel’, maar dat kan helemaal fout gaan. De hele dag door wordt iemand verleid tot het nemen van besluiten die achteraf gezien niet de meest handige waren.
Voor alles is een verklaring, maar een bedrijf moet streven naar een zo veilig mogelijke situatie. Het is niet mijn taak om op de plek van een bedrijf te gaan zitten, al geef ik altijd door wat ik heb gezien en gehoord tijdens de audit. Ik probeer een zo eerlijk en objectief mogelijk beeld te schetsen.
Systeem en cultuur auditor Remo Steinz, LRQA Nederland B.V.
Bij het certificeren van een bedrijf zijn ontzettend veel variabelen in het spel. Je moet je als auditor voortdurend afvragen: hoe zit het nou?
Het ene team werkt anders dan het andere. De ene projectleider stuurt meer op de veiligheid dan een ander. Een werk kan zijn ‘gepoetst’. De ene auditor heeft een andere perceptie dan de ander. Bovendien is een audit altijd een momentopname.
Dat betekent schipperen in de praktijk. Pak je de hoogste of de laagste score? Of ga je polderen: je haalt de bovenste en de onderste eraf en neemt dan de middelste? Dat is een dilemma waarvoor veel auditoren, onder wie ik, staan.
Commercie de overhand
De veiligheidsladder is een mooi product, maar de commercie is er te veel in geslaagd om de overhand te krijgen. Aannemers krijgen kortingen als zij hoger op de ladder staan, terwijl veiligheid een intrinsieke motivatie moet zijn. Dat is een gemiste kans.
Veiligheid en geld gaan wel degelijk samen. Een ongeval kost geld. Preventieve maatregelen kosten geld. Die discussie wordt veel te weinig gevoerd.
Ik vind dat bedrijven te snel op de veiligheidsladder stijgen en dat de bewustheidsniveaus op de werkvloer dit niet kunnen bijbenen. Bovendien bereiken zij te snel en vooral te berekend trede 5.
Ook zit er in de manier van anticiperen naar buiten, grote gaten. Wat doet een grote aannemer om te helpen dat partners ook op hetzelfde niveau zitten? Ze hebben wel de kennis en kunde, maar delen die vaak niet, terwijl de Governance Code Veiligheid in de Bouw dit delen wel beoogt.
Frustratie
Ik vind het super frustrerend om te zien dat de veiligheidsladder voor mkb-bedrijven een glazen plafond heeft, terwijl zij waarschijnlijk het veiligst van allemaal werken. Kleinere aannemers met een sterke familieband maken geen onderscheid tussen een directielid of een timmerman. Daar willen zij dat alle mensen dagelijks weer veilig thuiskomen. Zij gaan open en transparant met elkaar om. Het kunnen voldoen aan de ketenaanpak (vanaf trede 4) zijn vragen die tijd, kennis en inzicht vragen die vaak moeilijk op te brengen zijn dus tsja hoeveel ruimte heb je om hierin te opereren.
Al met al is SCL auditen leuk en heeft een geheel nieuwe dynamiek in certificatie die mij ligt maar is niet per direct bij alle systeem auditoren het geval.
Auditor Tiemen van der Worp, Nova Invicta.
Bij de veiligheidsladder draait het om het gedrag en niet om papieren. Bedrijven kunnen heel mooi allerlei procedures omschrijven, maar het gaat bij de SCL om het feitelijke en waarneembare gedrag. Je kunt voor VCA de verschillende handtekeningenlijsten bij toolboxinstructies hebben, maar het gaat erom wat er van die of andere instructies en gemaakte afspraken is blijven hangen.
Mensen hoeven niet alles uit hun hoofd te leren maar het gaat er om wat zij eruit hebben gehaald, wat hen aan het denken heeft gezet en wat ze er met elkaar mee zijn gaan doen. Als auditor geloof ik echt wel dat de documenten kloppen, maar juist bij de SCL hoeven auditoren geen papieren te controleren.
Tijdens audits spreek ik zoveel mogelijk mensen, ik gebruik positieve interviewtechnieken waarbij ik hen probeer te stimuleren om te reflecteren op eigen handelen, de omgeving en risico’s. Daarbij bezoek je als auditor verschillende locaties en kijk je vooral hoe mensen zich gedragen. Mensen geven eerlijk antwoord als je ze op een goede en veilige manier vragen stelt. Als je observeert, hebben zij vaak na vijf minuten al niet meer door dat je er bent en vallen ze terug in hun gebruikelijke gedrag.
Veiligheidsinstructies vergeten
Dan blijkt helaas dat heel vaak van de veiligheidsinstructies niet veel is blijven hangen. Je moet echt meer doen dan alleen maar formulieren invullen. Het draait om de vraag hoe je veiligheid en gezondheid tussen de oren krijgt. Je moet eigenaarschap creëren, veilig gedrag automatiseren.
Ik zie momenteel vaak dat bedrijven of adviseurs de voorwaarden van de SCL tot op de letter uitpluizen. Ze willen vooral het certificaat halen omdat dat nodig is om het werk te krijgen. Dan halen de bedrijven in de praktijk niet het gewenste niveau. Want het gaat niet om de letter van de norm maar om het gewenste gedrag en hoe je met elkaar gaat regelen dat iedereen (alle functies) heel blijft, nu en op langere termijn.
Overigens ben ik van mening dat de SCL met de introductie van alle varianten behoorlijk scheef staat. Bijvoorbeeld bij de approved self assessment hoeft de inkt van een plan van aanpak nog niet droog te zijn, of het bedrijf krijgt al een trede 2 indicatie als men maar de spelregels van het NEN heeft gevolgd en het op basis van dat plan de trede op enige termijn kan behalen. Daar maak ik me zorgen over.
Consultant & trainer Ralph de Brouwer, HSE-tools, powered by KAM-Consultants B.V..
De afgelopen jaren heb ik als adviseur diverse mooie trajecten mogen begeleiden, zo ook tijdens audits. Een van de belangrijkste punten die keer op keer naar voren komt: het is essentieel om de SCL vanaf de start niet als een managementsysteem te benaderen. De SCL (en daarmee ook de audit) focust zich op output: is het gewenste gedrag ook écht te zien? Het draait niet om documenten of mooie grafieken. Veel auditoren beginnen hun audit met: “Ik hoef geen papier te zien de komende dagen”. Alle aandacht gaat uit naar de mensen, van directie tot monteur, werkvoorbereiding, inkoop en HR. Iedereen doet mee.
Natuurlijk is het van belang dat een dergelijk systeem er komt. Meten blijft weten en meten gaat niet zonder systeem. De kunst is om jezelf als organisatie niet te beperken tot het verplicht invullen van formulieren die vervolgens tot flashy grafieken verwerkt worden om daarmee de auditor te overtuigen.
Kenmerk van bedrijven die excelleren is dat informatie gebruikt wordt om te sturen. Deze bedrijven nemen ook gelijk actie en gaan over tot verandering waar nodig. Ook betrekken zij actief hun medewerkers, door interactie op te zoeken, met hen het gesprek aan te gaan over wat zij belangrijk vinden en om te horen welke verbeterideeën er zijn. Belangrijk: vergeet als bedrijf niet om ook daadwerkelijk iets te doen met de ideeën van je medewerkers waarbij ‘nee’ ook een antwoord is.
Communicatie is dé sleutel
Communicatie is dé sleutel tot succes. Het lijkt een cliché maar het werkt echt zo: doe wat je vertelt en vertel ook vooral wat je doet aan je medewerkers! Zorg dat je impact maakt met je communicatie. Breng de boodschap met overtuiging. Maar let op: managers maken beleid, niet de KAM afdeling! De managers staan ‘op het kratje’.
Nieuw beleid, doelstellingen, incidentenanalyse, huisregels of een beloningsbeleid… allemaal mooi, maar als je je medewerkers niet vertelt wat er speelt, wat er gebeurt en wat de plannen zijn overtuig je niemand om mee te doen en is de missie certificering kansloos. Betrek alle medewerkers: deel informatie en geef de medewerkers de mogelijkheid om mee te doen en mee te denken. Doe het echt samen. Op naar een veilig(er) werkend Nederland!
