Ongevallen met steigers
De Inspectie SZW (vroeger Arbeidsinspectie) concludeerde dat driekwart van de in 2009 geïnspecteerde steigers niet voldeed. Bij de 594 bouwwerken die zij bezocht, vond zij maar liefst 900 overtredingen.
Er gebeuren helaas regelmatig ongevallen met steigers. Een rampzalig ongeval gebeurde op 28 september 2003 in Geertruidenberg. Acht onderhoudsmedewerkers werkten ’s nachts op een 65 meter hoge steiger in een ketel. Plotseling stortte de steiger in en vielen ze 20 meter naar beneden. Vijf van de acht medewerkers kwamen daarbij om het leven. De stoomketel was onderdeel van de Amercentrale, de elektriciteitscentrale van Essent in Geertruidenberg (ANP).
Ongevallen met steigers leiden in Nederland jaarlijks helaas tot gemiddeld 3 doden, 7 slachtoffers met blijvend letsel, 47 mensen zonder blijvend letsel en 29 slachtoffers met onbekend letsel. De belangrijkste types steigers waarmee ongelukken gebeuren zijn de rolsteiger (45%) en de (toren)steiger (36%).
Ongevalsoorzaken
Het grootste risico van het werken met steigers is om te vallen, en wel:
- vallen van hoogte bij het beklimmen of afdalen van een steiger;
- vallen door een opening in een werkvloer (maximale vloeropeningen 10 x 10 cm);
- vallen door onvoldoende randbescherming;
- vallen van een te zwakke steiger;
- vallen bij het instorten of omvallen van de steiger, bijvoorbeeld omdat de steiger niet beveiligd is tegen aanrijden.
Andere belangrijke gevaren bij het gebruik van steigers zijn bekneld raken, stoten, struikelen en het worden getroffen door vallende voorwerpen. Deze risico's gelden voor steigerbouwers en steigergebruikers.
Ongevallen met steigers kunnen door diverse factoren worden veroorzaakt, maar hebben meestal een oorzaak die gelegen is in onjuist gebruik. Denk aan oorzaken als:
- het dragen van ongeschikt schoeisel waardoor men uitglijdt;
- het even weghalen van een leuning om bijvoorbeeld gemakkelijker materialen op de steiger te kunnen zetten en die dan niet of onjuist terugplaatsen. Denk hierbij ook aan een safety bar of klaphekje bij trapopgangen en aan losse delen in de constructie (koppelingen los, spieën niet aanwezig);
- het verwijderen van de schoren door gebruikers waardoor de steiger onveilig wordt;
- overbelasting van een steiger doordat er te veel personen of materiaal op een bepaalde oppervlakte aanwezig zijn.
In veel gevallen bleken de punten waar de bouwlift op een steiger aansluit bijzonder onveilig. Veel bouwliften waren bovendien niet gekeurd voordat deze in gebruik waren genomen.
Maatregelen
Steigers die op de juiste manier zijn opgebouwd en worden gebruikt, zijn een veilige werkplek. Hiertoe kunt u de volgende maatregelen treffen:
- bouw een steiger secuur op volgens een montagevoorschrift of steigertekening. Afhankelijk van de complexiteit van de steiger moet u rekening houden met verankeringen, stabiliteitsverbanden en fundamenten;
- zorg ervoor dat steigervloeren niet ongewild kunnen verschuiven. Ze moeten afhankelijk van het werk voldoende sterk en breed zijn. In steigerleuningen mogen geen gevaarlijke openingen voorkomen;
- raadpleeg bij de opbouw, het gebruik en demontage de Richtlijn Steigers (zie www.richtlijnsteigers.nl);
- controleer of de steiger is opgebouwd of wordt gewijzigd door deskundige personen;
Een steiger moet na opbouw minimaal eens per drie maanden en na extreem weer, zoals storm, vorst en zware regen worden gecontroleerd door deskundige personen. De steiger mag pas weer worden gebruikt als dat door een speciale kaart of zogenoemde steigerlabel is aangegeven.
Conclusies
Met steigers gebeuren helaas regelmatig ongevallen. Vallen van steigers leidt tot gemiddeld 3 doden en 7 slachtoffers met blijvend letsel per jaar. Daarom moeten steigers aan veel eisen voldoen. De meeste steigers voldoen niet of niet volledig aan die eisen, zo bleek in 2009. Op het niet volledig naleven van deze eisen staan hoge boetes. Steigerbouwen is een vak dat veel inzicht en ervaring vraagt.
Wet- en regelgeving en controle
- Arbobesluit artikelen 3.16 Voorkómen valgevaar. 7.4 Deugdelijkheid arbeidsmiddelen en ongewilde gebeurtenissen en 7.34 Steigers.
- Beleidsregel 3.16 Arbobesluit Voorzieningen bij valgevaar.
- Richtlijn Steigers, Bouwend Nederland/VSB, Zoetermeer, 2008 en verder; losbladig handboek.
- A-blad Steigerbouw, 2008, Arbouw, Amsterdam.
- A-blad Veilige Steiger, 2011, Arbouw, Amsterdam.
- Controlelijst Stalen steigers, Aboma, Ede.
Ook zijn voor steigers diverse NEN-normen van toepassing:
- NEN-EN 39 Losse stalen buizen voor toepassing in steigerconstructies. Technische leveringsvoorwaarden;
- NEN-EN 74-1 en -3 Koppelingen en toebehoren voor het gebruik van gevelsteigers en ondersteuningssteigers gemaakt van stalen buizen;
- NEN 2770 Gevelsteiger, bestaande uit geprefabriceerde onderdelen, deel 1 Productspecificaties;
- NEN 6700 en -6702 Technische grondslagen voor bouwconstructies TGB 1990 Algemene basiseisen en Idem belastingen en vervormingen;
- NEN 6770, -6771 en -6772 Technische grondslagen voor bouwconstructies TGB 1990 Staalconstructies basiseisen en basisrekenregels voor overwegend statisch belaste constructies en Idem Staalconstructies Stabiliteit en Idem Staalconstructies Verbindingen;
- NEN-EN 12810-1 Gevelsteiger, bestaande uit geprefabriceerde onderdelen, deel 1, Productspecificaties.
En voor rolsteigers gelden:
- NEN-EN 1004 Rolsteiger, opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen;
- NEN-EN 1298 Regels en leidraad voor het opstellen van een handleiding voor de opbouw en het gebruik;
- NEN 2718, Rolsteigers.
Het hoogste boetebedrag van € 4.500 legt de Inspectie SZW (vroeger Arbeidsinspectie) op voor overtreding van een van de volgende eisen:
- De ondersteuningen van een steiger zijn beveiligd tegen wegglijden.
- Het dragende oppervlak van de ondersteuningen heeft genoeg capaciteit.
- De steiger is stabiel. Ongewilde bewegingen van rolsteigers zijn voorkomen.
- De vloeren van een steiger zijn zodanig dat veilig verkeer kan plaatsvinden en veilig kan worden gewerkt.
- Tussen de onderdelen van de vloeren en de verticale inrichtingen van de collectieve valbeveiligingen komen geen gevaarlijke openingen voor.
- Een steiger is niet overbelast.
Professionele steigerbouwers die alleen dit werk doen hebben alle aandacht voor deze aspecten. Dat is ook de reden dat bouwbedrijven vaak het bouwen van steigers aan deze specialisten uitbesteden.
Referenties
- A-blad Steigerbouw, 2008, Arbouw, Amsterdam.
- A-blad Veilige Steiger, 2011, Arbouw, Amsterdam.
- A-blad Steigergebruik (in ontwikkeling), Arbouw, Amsterdam.
- Afwijkingen in steigers, 19 juni 2012, Tata Steel, IJmuiden.
- http://www.arboportaal.nl/types/onderzoeken/ongevalsanalyse-vallen-van-e..., geraadpleegd op 3 april 2012.
- Factsheet steigerproject en bouwliftcontroles. Veiligheid van bouwliften en steigers nog onvoldoende, januari 2011, Arbeidsinspectie, Ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Den Haag.
- Praktijkgids Arbeidsveiligheid 2012: p. 315-322, 2011, Kluwer, Alphen aan den Rijn.
- Richtlijn Steigers, Bouwend Nederland/VSB, Zoetermeer, 2008 en verder; losbladig handboek via www.richtlijnsteigers.nl.
Lees ook: Veilig gebruik van steigers in het bouwproces