De toegevoegde waarde van een IVK'er

De toegevoegde waarde van een IVK'er

Als Hoger Veiligheidskundige (HVK’er en Middelbaar Veiligheidskundige (MVK’er) weet je pas mee te praten over arbeidsveiligheid, zullen velen zeggen. Toch betreden de Integraal Veiligheidskundigen (IVK’er) al zeker een decennia lang hetzelfde werkveld. Wat is de achtergrond van een IVK’er? Hoe kan de IVK’er nu complementair zijn aan een HVK’er? En hoe kan een IVK’er nu zo goed mogelijk aansluiting vinden in de praktijken van arbeidsveiligheid?

Combineer en bouw bruggen

De IVK’er is de spin in het web. Waar de HVK’er de Arbeidsomstandighedenwet als belangrijkste raadgever heeft, is voor IVK-studenten het ‘Basisboek Integrale Veiligheid’ (Stol, Rijpma, Tieleburg, Veenhuysen en Abbas, 2006), een belangrijk naslagwerk. Stol stelt dat veiligheid in de basis betekent dat mensen effectief beschermd zijn tegen persoonlijk leed: tegen de aantasting van hun lichamelijke en geestelijke integriteit.

Veiligheidszorg is alles wat mensen doen om de lichamelijke en geestelijke integriteit te beschermen. Verder maakt Stol duidelijk dat veiligheidsproblemen ontstaan door combinaties van oorzaken en moeten problemen met een slimme en op maat gemaakte combinatie van maatregelen worden bestreden.

Dat is ook kort samengevat de gedachte achter ‘integraal veiligheidsbeleid’. Een combinatie van maatregelen vraagt om een combinatie van samenwerkende personen en instellingen. Dit vraagt om mensen die in staat zijn bruggen te bouwen. Dit is dan ook een kerncompetentie van een IVK’er.

Integraal

Integraal houdt in dat een veiligheidsprobleem wordt bekeken vanuit verschillende kennisgebieden of disciplines: een multidisciplinaire aanpak. Ook betekent integraal een zoektocht, want maatwerk is vereist. Kortom: (maatschappelijke) veiligheidsvraagstukken vragen steeds meer om een integrale benadering en integrale aanpak.

Tijdens de opleiding wordt de IVK’er geleerd de integrale benadering en aanpak te coördineren, waar nodig vanuit publiek-private samenwerking (PPS) samenwerkingsvorm. Enkele belangrijke thema’s en kernbegrippen in de opleiding zijn: arbeidsveiligheid, veiligheidsketen, criminologie, externe veiligheid, leefbaarheid, sociale veiligheid, crisisbeheersing en rampenbestrijding (met de nadruk op de toen nieuwe wet Wet Veiligheidsregio’s). Ook onderwerpen als kwaliteitsmanagement, verandermanagement en procesmanagement passeerden in mijn tijd de revue.

Tegenwoordig is de opleiding aangevuld met thema’s als securitymanagement, informatiebeveiliging en business continuity management (BCM). Een breed scala aan onderwerpen. Dat maakt het onmogelijk om op alle gebieden expert te zijn. Dit wordt echter ook niet gevraagd en dit is niet de gedachte achter ‘integrale veiligheid’ coördineren. Wat wordt wel verwacht? Onder meer:

  • Het behouden van overzicht over het totale veld van veiligheid en de problemen die hierin spelen;
  • Probleemoplossend werken vanuit een breed perspectief, want veiligheidsproblemen zijn geen geïsoleerde problemen. Dit vergt creativiteit en een denkvermogen dat verder reikt dan de gevestigde organisatiegrenzen;
  • Er wordt iets gevraagd van je sociale vaardigheden: benoem gezamenlijke belangen, kweek acceptatie voor oplossingen en breng partijen en expertises (juist ja, die inhoudelijke experts!) bij elkaar;
  • Onderzoeksvaardigheden voor het evalueren van maatregelen en inspanningen. Zijn deze rendabel? Moet beleid eventueel worden bijgesteld?

 

Hogere Veiligheidskunde is écht een ander vakdiscipline. De ene risicoanalyse is de andere niet. Dit betekent niet dat er geen raakvlakken zijn. Er zijn genoeg kansen voor een samenwerking tussen IVK’er en MVK’er/HVK’er.

 

Als IVK’er aansluiting vinden in arbeidsveiligheid

Vaak missen de IVK’ers nog praktijkervaring en technische kennis, dan is een enkele module over fysieke veiligheid (arbeidsveiligheid) in een IVK-opleiding niet genoeg om te beschikken over de benodigde kennis.

Hoe kun je dit verschil minimaliseren als de interesse wel bij arbeidsveiligheid ligt? Enkele tips voor de IVK-student:

 

Tijdens de studie

  • Zorg ervoor dat je al zo vroeg mogelijk studiekeuzes maakt met betrekking tot arbeidsveiligheid: de opdrachten, de stageopdrachten en je afstudeeropdracht;
  • Maak duidelijk wat je tijdens de stage of het afstuderen kunt betekenen voor het bedrijf. Er zijn genoeg bedrijven die vragen of een RI&E geüpdate kan worden. Een organisatie is verplicht een actuele RI&E te hebben en stelt deze vraag idealiter niet aan studenten. Bovendien is zo een RI&E een verplichting vanuit de Arbeidsomstandighedenwet en is dit het werk van een MVK’er of HVK’er.
  • Vraag na of je via jouw hogeschool MVK als minor kunt volgen. Ik ken enkele IVK’ers die deze mogelijkheid hebben gehad en is een mooie stap voor je toekomstige carrière.
  • Zelf investeren in je loopbaan? Een opleiding ‘Operationeel Veiligheidskundige’ behoort ook tot de mogelijkheid. Minder intensief dan een MVK-studie maar biedt wel een goede basis om de schakel te maken tussen de werkvloer en een KAM/HSEQ afdeling.
  • Caissière of bezorger tijdens je studie of heb je een ander bijbaantje? Leg de link met arbeidsveiligheid en verbreed je takenpakket. Of doe er je voordeel mee tijdens je studie en gebruik de praktijken van je bijbaan als input voor je opdrachten. Vraag bijvoorbeeld de RI&E op bij de supermarktketen en kom in contact met een veiligheidsmedewerker of de preventiemedewerker (van het hoofdkantoor). Zodoende krijg je meer feeling met de praktijk.

 

Eenmaal aan het werk:

  • Ga de werkvloer op en loop mee in de praktijk. Maak contact met de mensen op de werkvloer en stel vragen. Ook helpt dit enorm met het krijgen van technisch inzicht. De professional doet zijn of haar werk en moet daarbij zo goed mogelijk ondersteund worden. Gebeurt dit nu goed of zijn er verbeteringen mogelijk? Wat is het meest risicovolle in het werk? Zij verrichten immers de handelingen in het werk. Mijn ervaring is dat de collega’s het leuk vinden als er dat interesse in het werk wordt getoond en vertellen graag over hun werk.

De professionals worden in het ideale geval betrokken in het ‘managen van risico’s en veiligheid’ maar dit vindt niet altijd plaats. Zij verdienen echter wel een rol in het bepalen van de regels, werkmethoden en dergelijke. Als zij bij de totstandkoming hiervan actief worden betrokken en de ruimte krijgen om verbeteringen of ideeën door te voeren is de kans op adoptie groter en komt dit eigenaarschap ten goede. Als IVK’er kun je deze aanpak mogelijk maken en de professionals hierin ondersteunen en faciliteren.

Technische kennis is mooi meegenomen, maar geen harde eis. De aanpak is meer gericht op organisatie, cultuur en gedrag wat overeenkomt met Safety II. De veiligheidprofessional heeft hierin meer een mensgerichte aanpak dan een technisch gerichte aanpak. Vergeet als IVK’er hierin niet de leidingevenden mee te nemen; het middenkader heeft een essentiële rol.

  • Met weinig werkervaring en technische kennis kan het lastig zijn om bijvoorbeeld een goede toolbox te geven. Ook wordt het vaak gezien als een verplicht veiligheidsmoment; je bent aanwezig en tekent hiervoor. Zonde, want het is juist goed om ervaringen te delen en met elkaar een onderwerp te bespreken en het gesprek aan te gaan. De organisatie moet veilig werken mogelijk maken en de professional ondersteunen, vind dit plaats?

Je kunt het voorstel doen om een professional de toolbox af te laten trappen. De professional beschikt over de werkervaring en technische kennis. Bij mijn eerste werkgever maakte ik daar gebruik van als er een incident of gevaarlijke situatie had plaatsgevonden (geen zwaar letsel gelukkig!). Ik vroeg het slachtoffer de toolbox over te nemen en iets te vertellen over het voorval. Wat ging wél goed? Wat ging mis? Heeft hij/zij iets nodig van collega’s?

Dit stimuleert samenwerking onderling en bevordert een cultuur waarin veiligheid een onlosmakelijk onderdeel is van het werk. Om deze reden ben ik groot voorstander van het organiseren van toolboxen op deze manier.

 

Samen invulling geven aan risicomanagement

De IVK-opleiding staat niet stil, de maatschappij ook niet. Organisaties hebben soms al moeite om bestaande (arbeids)risico’s te beheersen en reduceren en tegelijkertijd er komen steeds meer risico’s bij.

Business continuity management, security en informatiebeveiliging zijn onderwerpen die tegenwoordig niet meer genegeerd kunnen worden. Sinds maart 2020 is dit pijnlijk duidelijk geworden. Problemen, en dus risico’s, ontstaan door een combinatie van oorzaken. Dit is niet alleen van toepassing bij arbeidsveiligheid, maar breder: het raakt de gehele bedrijfsvoering van een organisatie.

Verschillende activiteiten en maatregelen zijn nodig om alle facetten van een organisatie continue te optimaliseren en te verbeteren. Zo komt risicomanagement terug in veel vakdisciplines (ISO 9001, ISO 27001, ISO 45001, VCA etc).

Security

Waar de MVK’er of HVK’er zich met name zal richten op VCA en de ISO 45001 kan de IVK’er aansluiting zoeken op bijvoorbeeld security: worden er geen conflicterende maatregelen genomen ten opzichte van arbeidsveiligheid?

Ook biedt de IVK’er geleerde lessen over publiek-private samenwerkingen een toegevoegde waarde: waar raken interne veiligheidsrisico’s publieke veiligheidsrisico’s? Vullen interne bedrijfsnoodplannen (MVK’er/HVK’er) en meer extern gerichte calamiteitenbestrijdingsplannen (IVK’er) elkaar aan of conflicteren deze? De brede blik van een IVK’er biedt voordelen bij dit soort vraagstukken.

Verbinding

Voor elke veiligheidskundige geldt: zoek de verbinding met elkaar op. Wat zijn de gestelde doelen? Wat zijn de risico’s die op de weg ernaar toe zich kunnen voordoen? Hoe zorg je er samen voor dat eenieder binnen de organisatie de juiste dingen doet zodat de risico’s niet kunnen optreden? Bundel de krachten!

Over mij:

In mijn jeugd geboeid door series als Commissaris Rex en Crime Scene Investigation wilde ik vroeger bij de politie werken. Ik werd door een kennis, tevens politieman, getipt op een redelijk nieuwe hbo-opleiding: Integrale Veiligheidskunde. De opleiding heeft raakvlakken met het politievak maar heeft een bredere context. "Je bent bezig met de veiligheid van mensen en de leefbaarheid van de maatschappij", informeert de Hogeschool Utrecht tegenwoordig op haar website. Zodoende zat ik in 2007 als IVK-student in de collegebanken.

De studie heb ik met veel plezier gevolgd en afgerond. Na afronding was ik mijn politie-ambitie op de achtergrond verdwenen en lag mijn focus op arbeidsveiligheid. In 2011 kreeg ik door mijn stage-ervaringen mijn eerste baan: HSE-adviseur op een bouwplaats. Bij mijn tweede werkgever kreeg ik niet veel later de mogelijkheid om de studie tot Hoger Veiligheidskundige te volgen. Dit was een welkome aanvulling; ja, het is écht een ander vakdiscipline.

 

 

Zoekwoorden
IVK'er
HVK'er
MVK'er
Veiligheidskundige
Intregrale aanpak
Opleiding
Integrale veiligheidskunde
veiligheid
toolbox

Arbobeleid