Veiligheidseisen aan metaal- en houtbewerkingsmachines

Welke veiligheidseisen zijn verplicht bij metaal- en houtbewerkingsmachines? Een overzicht van de regels en de meest voorkomende bewerkingsmachines op een rijtje.

Noodstop verplicht

Wanneer is een noodstop verplicht? Op het moment dat een machine beschikt over meerdere bedieningsplaatsen en de bedieningselementen (schakelaars, handels, etc.) niet binnen handbereik zijn dan moet een machine zijn voorzien van een noodstop. Een noodstop is ook verplicht als een machine niet geheel te overzien is.

Een noodstop gaat vaak samen met een geremde motor. Voor nieuwe machines is dit sinds de invoering van de machinerichtlijn (1995) verplicht. Bij oudere machines is dit vaak lastig te realiseren. Vaak moet de motor vervangen worden, dit komt de stabiliteit van de machine meestal niet ten goede. Voor machines van voor 1995 wordt het daarom aangeraden een geremde motor toe te passen, maar het is niet verplicht (Machinerichtlijn en Artikel 7.16 Arbobesluit).

Beveiliging bij stroomuitval

Als de netspanning in een werkplaats of op een bouwplaats uitvalt dan mogen machines niet in werking komen als de netspanning weer aan gaat. Hiervoor is de volgende beveiliging noodzakelijk: machines zonder vasthoudbediening (dodemansknop) moeten voorzien zijn van een nulspanningsbeveiliging (artikel 7.14 Arbobesluit).

Afscherming van bewegende delen

Artikel 7.7. van het Arbobesluit eist dat draaiende en bewegende delen moeten worden afgeschermd. Beschermkappen mogen niet op een eenvoudige wijze verwijderd of buiten werking kunnen worden gesteld. Wanneer die wel voor het normale gebruik bij bijvoorbeeld verspanend werk geopend moeten worden (bijvoorbeeld een kap van een kolomboormachine waaronder de v-snaar aandrijving zit) dan moeten ze van onderbrekingsschakelaars voorzien zijn. Ook zijn er maatregelen nodig voor de bescherming van omstanders, onder meer door het werkgebied af te schermen met vastgemonteerde hekwerken.

Veiligheidseisen veelgebruikte machines

Hierna volgt een opsomming van veiligheidseisen aan veel voorkomende machines. De checklist is ook als bijlage (tool) te downloaden.

Metaalafkortzaag (radiaal)

• Zelfsluitende bij bediening naar achteren wegdraaiende beschermkap
• Automatische ruststand (terugvering)
• Vasthoudbediening (dodemansfunctie)
• Deugdelijke kleminrichting (vastzetten werkstuk)
• Maximale diepte vergrendeld
• De snijolie dient regelmatig ververst te worden i.v.m. bacteriële verontreinigingen

Beugelzaag

• Automatische afslag motor bij bereiken maximale diepte
• Verankerd aan de vloer
• Deugdelijke kleminrichting (vastzetten werkstuk)
• De snijolie dient regelmatig ververst te worden i.v.m. bacteriële verontreinigingen

Lintzaag

• Deugdelijke zaaggeleiding
• Automatische afslag motor bij bereiken maximale diepte
• De snijolie dient regelmatig ververst te worden i.v.m. bacteriële verontreinigingen

Draaibank

• Goed leesbare machine-instellingen (toerental, bedieningsschakelaar, etc.)
• Afscherming tegen wegschietende spanen, door een doorzichtige kap boven de klauwplaat of met een doorzichtig scherm op het beitelsupport
• Eindstops op de slede
• Klauwplaat met bij voorkeur geveerde sleutelgaten
• Verankerd aan de vloer
• Spaanhaak (zonder handvat)
• Noodstop

Frees /schaafbank

• Bedieningsschakelaars goed bereikbaar
• Noodstop
• Verankerd aan de vloer
• Looppaden rond de machines afschermen
• Bandschuurmachine
• Doorzichtige afscherming boven de schuurband
• Support juist ingesteld
• Stabiel opgesteld, bij voorkeur verankerd
• Afzuiging slijpstof

Slijpmachine

• Doorzichtige afscherming boven de slijpstenen
• Verankerd opgesteld
• Toerental en diameter van de slijpsteen afgestemd op de machine
• Zijkant slijpstenen afgeschermd
• Leunspaan juist ingesteld (maximaal 3 mm van slijpschijf)
• Let op niet standaard aangebrachte staalborstels, dit is niet toegestaan omdat dan vaak de afschermkap wordt verwijderd
• Slijpstenen niet axiaal belasten

Kolomboormachine

• Bedieningsknoppen goed bereikbaar
• V-snaarkap afsluitbaar en uitgevoerd met een onderbrekingsschakelaar
• Doorzichtige afscherming voorzijde boor (deze hoeft niet te worden aangebracht als de boor in de ruststand uitschakelt)
• Gebruik geborgde machineklem
• Verankerd opgesteld
• Boorspindel komt automatisch terug in ruststand

Pons-/knipmachine

• Repeteerbeveiliging
• Vaste afscherming pons- en knipmechanisme
• Voldoende grote werktafel
• Noodstop op iedere werkplek
• Keuzeschakelaar werkplek
• Voetbediening
• Verankerd aan de vloer
• Machine opgesteld op dempers

Guillotineschaar

• Vaste afscherming schaarmechanisme
• Repeteerbeveiliging
• Verankerd aan de vloer
• Machine opgesteld op dempers

Zetbank/kantbank

• Knelbeveiliging door tweehandenbediening of enkelwerkende cilinder met vasthoudbediening
• Machine aan achterzijde afgeschermd
• Zijkanten zetmechanisme afgeschermd

Persen

• Drukmeter/manometer
• Overdrukbeveiliging
• Borging werkstuk
• Goede staat slangen/leidingen/koppelingen
• Verankerd aan de vloer

Heftafels

• Knelbeveiliging van hefmechanisme
• Vasthoudbediening (dodemansknop)
• Maximale werklast dient aangegeven te zijn

Hout afkortzaag

• Vaste beschermkap aan de bovenzijde van het zaagblad tot aan de onderzijde van de klemschijven
• Afscherming van de zaag achter de geleider. Dit is mogelijk door de beschermkap uit te breiden met een inschuifbare beveiliging of door een zo hoog mogelijke aanslag met zijafscherming op het werkblad achter de geleider
• Automatische terugloop van de zaag naar de rustpositie achter de geleider
• Breedte van het werkblad zodanig dat de zaag niet voor het werkblad komt

Cirkelzaagmachine

• Zaagblad moet onder het werkblad geheel zijn afgeschermd
• Zaagblad moet boven het werkblad geheel worden afgeschermd door een verstelbare kap, die aan­gedrukt moet worden op het hout
• Deze kap moet zijn aangesloten op de afzuiginstallatie
• Het hout moet zodra het is doorgezaagd kunnen wijken, door een verstelbare geleider of hulpgeleider
• Een passend (bij de diameter en zaagsnede van het zaagblad) spouwmes moet zijn gemonteerd
• Een duwhoutje en/of duwstok moet bij de machine aanwezig zijn
• Het zaagblad altijd zo hoog mogelijk instellen, om terugslag van het hout te voorkomen (behalve bij plaatmateriaal, in verband met versplinteren)

Vlakbank

• Beitelas afschermen met parallelgeleiding of een andere zelfsluitende beveiliging
• Afscherming beitelas ook aan de achterzijde van de geleider
• Sponningen slaan is alleen toegestaan met een machine die hiervoor (met een extra beveiliging) is uitgerust

Vandiktebank

• Voorzien van terugslagpallen, geribde aanvoerwals, gladde afvoerwals en drukbalken
• Deksel boven de beitelas

Freesmachine

• Afscherming van het snijgereedschap bij alle bewerkingen en dikten van het hout, bijvoorbeeld met de Nederlandse of Suva-beveiliging. Een aanvoerapparaat is geen echte beveiliging, maar wordt als zodanig wel gebruikt/geaccepteerd
• Bij een frees met twee draairichtingen moet het snijgereedschap geborgd zijn tegen aflopen (zie ook geremde motoren)
• De geleiding moet het snijgereedschap zoveel mogelijk afschermen
• Indien op de machine ook pennen worden geslagen behoren een automatisch sluitende afschermkap en een elleboogbeschermer aan de pennenslee tot de accessoires
• Een duidelijke instructie over toerentallen en draairichting

Pennenbank

• Snijgereedschap moet zijn afgeschermd (ook voor passanten) door een volledige kap met gordijnen, of gelijkwaardig
• Het niet werkzame deel van het snijgereedschap moet zijn voorzien van een vaste afscherming die tevens als afzuigmond fungeert
• Een voorziening die voorkomt dat beitelassen met elkaar in aanraking komen

Checklist
 

Check snel en gemakkelijk of alle machines aan de veiligheidseisen voldoen met deze checklist machineveiligheid. 

Bronnen

• Arbobesluit hoofdstuk 7
• Machinerichtlijn 2006/42/EG
• Abomafoon 7.9 en 7.10

Lees ook:

Het gebruik van handgereedschap, over de belangrijkste risico’s, veiligheidsmaatregelen en gerelateerde wetgeving bij het gebruik van elektrische en pneumatische gereedschappen.

Inspecteren en keuren arbeidsmiddelen, over de verplichtingen van werkgevers bij de inkoop en keuringen van elektrisch handgereedschap en vast opgestelde werkplaatsmachines.

Handgereedschap, een toolbox over veel voorkomende ongevallen.

Elektrische gereedschappen, negen veiligheidstips voor het werken met elektrische handgereedschappen.

Registratieformulier beoordeling elektrisch handgereedschap

Dit artikel is met toestemming overgenomen van Ingenium BV.