Veiligheidsladder, het hoe en waarom uitgelegd door NEN
Het maakt niet uit of een bedrijf een intrinsieke of commerciële motivatie heeft om zich te laten certificeren voor de Veiligheidsladder. Het is hoe dan ook een eerste aanzet om zich bewust te worden van de veiligheidscultuur die heerst. ,,Het brengt in alle gevallen een beweging op gang”, zegt Harmen Willemse, projectleider Veiligheidsladder bij beheerder NEN. Wij stelden hem vijf vragen naar aanleiding van onze enquête.
1. Wat is het nut en de noodzaak van een veiligheidsladder?
"De veiligheidsladder is een certificatiesysteem gebaseerd op een manier van denken over veiligheid: het meet de veiligheidscultuur. Door zich onafhankelijk te laten toetsen, krijgt het bedrijf een spiegel voorgehouden. Het is het meest effectief om iemand van buiten in te huren om te laten toetsen, omdat diegene zich het meest onafhankelijk een beeld van de situatie kan vormen.
De uitkomsten geven een breed beeld van de veiligheidscultuur. De externe audit maakt de aandachtsgebieden inzichtelijk die verbetering nodig hebben.
Interne audits zijn ook belangrijk in het proces om veiligheidscultuur te meten en te verbeteren, mits deze op de juiste manier worden ingezet.
Voor een goede Veiligheidsladderaudit, zowel intern als extern, is nodig:
- Een open houding om de uitkomsten positief te ontvangen
- Betrokkenheid van alle lagen van de organisatie
- Vragen waarheidsgetrouw beantwoorden
- Bewust zijn dat het niet om goed of fout gaat"
2. Hoe vaak kan een bedrijf het beste de veiligheidscultuur laten meten?
"Voor behoud van het certificaat is het de bedoeling dat een bedrijf zich een keer per jaar extern laat auditen. Ter voorbereiding wordt een zelfbeoordeling uitgevoerd. De vragenlijst voor de zelfbeoordeling is gebaseerd op de verschillende treden van de ladder. De invuller moet per vraag aangeven welk antwoord het meest van toepassing is. Een realistisch beeld ontstaat alleen als de antwoorden naar waarheid en door voldoende medewerkers zijn ingevuld. Als mensen dat niet doen, heeft een bedrijf ook niets aan de zelfbeoordeling.
Een auditor vraagt vervolgens door. Hij prikt onjuiste of wenselijke antwoorden in een diepte-interview wel door. Hij merkt wanneer iemand aarzelt of iets probeert te verdoezelen. Uit het gesprek wordt het veiligheidsbewustzijn van de medewerker duidelijk en welke rol veiligheid heeft in het dagelijks werk.
Het gaat nadrukkelijk niet om goed of fout. Het gaat erom om de veiligheidscultuur die er is, juist neer te zetten en om te kijken of die op punten kan worden verbeterd. Een bedrijf krijgt altijd een certificaat, maar misschien is de trede die is bepaald niet altijd het niveau dat men had gewild of verwacht.
Een cultuur is niet heel veranderlijk. Hiervoor is een lange adem nodig. Het verbeteren van de veiligheidscultuur is een traject van jaren. Er is geen gemiddelde termijn voor te geven. Hoe je een cultuur verandert, is best complex en afhankelijk van de kenmerken van de betreffende organisatie. Om door te groeien naar een hogere trede is het belangrijk dat een organisatie actief en met betrokkenheid van alle lagen met de ontwikkelpunten aan de slag gaat."
3. Doe je een audit bedrijfsbreed of per onderdeel?
"De scope is afhankelijk van hoe je je laat auditen. Meestal laten bedrijven, met soms tientallen dochterondernemingen, een bepaald onderdeel certificeren. Het belangrijkste is dat alle lagen van de organisatie - en ook de vaste inhuur en contractanten - worden meegenomen om een totaalbeeld te krijgen. Het is bijvoorbeeld belangrijk om te weten welk beeld de werkvloer heeft van wat het management doet en andersom.
Iedereen heeft zijn eigen rol in het geheel. De aansturing is belangrijk. Zij moeten de werknemers in staat stellen om veilig te werken. Zij moeten de maatregelen die zijn genomen uitdragen en hebben een voorbeeldfunctie. Als de directeur op de werkvloer komt, moet ook hij zijn helm dragen op plekken waar dit verplicht is. Maar ook andersom is de cultuur op de werkvloer van groot belang voor het al of niet slagen van veiligheidsmaatregelen."
4. Wat als het management niet overtuigd is van het gebruik van de ladder?
"Als het lastig is om het management mee te krijgen, is het goed om duidelijk te maken dat de Veiligheidsladder verder gaat dan zaken op papier goed regelen, omdat de Veiligheidsladder echt een inkijk geeft in de veiligheidscultuur. Veiligheidscultuur heeft alles te maken met het bewustzijn in alle lagen van de organisatie van de eigen bijdrage aan de veiligheid.
Dit veiligheidsbewustzijn is uiteindelijk het effect van alle genomen maatregelen. Ook voor organisaties die van mening zijn alles al optimaal geregeld te hebben, is het goed om het effect van die maatregelen te bekijken. Een audit voor de Veiligheidsladder geeft inzicht of je je doelen hebt bereikt of niet; het houdt een spiegel voor."
5. Wat is het gevaar van het eisen van een certificatie voor de Veiligheidsladder voor het verkrijgen van een opdracht?
"De veiligheidsladder geeft bij sommige opdrachtgevers een voordeel bij de aanbesteding. Dat zou vanuit de veiligheidscultuurgedachte niet de enige drijfveer moeten zijn, maar kan wel als een steuntje in de rug dienen om bewust veilig werken te stimuleren. Het dient als extra motivatie om ermee aan de slag te gaan.
Het risico dat commercie een perverse prikkel wordt, ligt op de loer. Maar het kan wel de eerste aanzet zijn om serieus aan de veiligheidscultuur te gaan werken. Gaandeweg het traject wordt een bedrijf wel gegrepen door het nut van de ladder en wordt het verbeteren van de veiligheidscultuur en het stijgen op de ladder een meer intrinsieke motivatie. Het is de bedoeling een beweging op gang te brengen. Uiteindelijk valt het kwartje."
Aanleiding voor dit artikel was onze enquête over de Veiligheidsladder. De resultaten lees je in dit artikel. Ook cognitief psycholoog Jop Groeneweg gaf eerder op Arbeidsveiligheid.net zijn visie op het nut en de noodzaak van Veiligheidsladders. Hij schreef er een opiniestuk over. Want is meten ook weten?
