Onverwachte confrontatie met asbest

Een asbestcalamiteit komt altijd op een onverwacht moment. Die confrontatie vindt soms binnen de werkomgeving plaats. Denk aan een klusjesman die asbesthoudende platen doorboort of een politieagent die een asbestdeur intrapt. In beide gevallen is direct ingrijpen noodzakelijk om een veilige (werk)omgeving te waarborgen.

Als er 's nachts brand uitbreekt in een palletfabriek, knalt door de hitte van de brand het asbestverdachte golfplaten dak kapot. De gevolgen zijn groot. Met een ziekenhuis, een snelweg en diverse omwonenden in de buurt, is het zaak snel en daadkrachtig te reageren. Er is veel te regelen: inzicht in het asbest, communicatie met de omgeving, maatregelen om verspreiding te voorkomen, een sanering regelen. Wie zich goed voorbereidt op asbestcalamiteiten en zorgt voor een goede coördinatie, houdt de schade binnen de perken.

Asbestcalamiteit vraagt bijzondere aandacht
Het vrijkomen van asbest vraagt om een andere aanpak dan het vrijkomen van andere schadelijke stoffen. De grootste verschillen? Het omgaan met asbest is aan zeer specifieke wetgeving verbonden en deskundigheid met de materie is nodig om te onderzoeken, op te ruimen en te controleren. Daarnaast lopen de kosten van het opruimen sneller op. Juist omdat in de industrie en woning- en utiliteitsbouw veel asbest verwerkt is, verdient het onderwerp een plek op de agenda van de V&G-functionaris. Hoe kun je je goed voorbereiden op dergelijke situaties? En wat te doen als er daadwerkelijk asbest vrijkomt?

Even zoveel meningen als betrokkenen
Even terug naar het voorbeeld van de palletfabriek. Vanaf het moment dat duidelijk werd dat er asbest kon vrijkomen, groeide het aantal betrokken partijen. Zo waaide de lucht met asbestdeeltjes richting een ziekenhuis, een snelweg en woningen in de buurt. In het gehele proces van vermoeden van asbest, schoonmaken tot eindcontrole van het gebied, waren onder andere brandweer, gemeente, hulpverlenende instanties, het nabijgelegen ziekenhuis, het inventarisatiebureau, een saneerder, een laboratorium, verschillende schade-experts en de verzekeraar ingeschakeld. Met zoveel betrokkenen ontstaan evenveel meningen over wat te doen. De gemeente schakelde daarom direct een ervaren externe projectleider in, gespecialiseerd in asbestcalamiteiten, die het gehele proces coördineerde.

Stap 1: Werkgebied verlaten
Bestaat het vermoeden dat er asbest is vrijgekomen, dan is het in alle gevallen – van brand tot losgeraakt plafond – belangrijk om eventuele werkzaamheden in de directe omgeving van de calamiteit onmiddellijk stil te leggen. Medewerkers en eventuele andere aanwezigen moeten de werkvloer zo snel mogelijk verlaten. Op dat moment is het zaak om direct een gecertificeerd inventarisatiebureau in te schakelen om onderzoek te doen. Op basis van deze feitelijke informatie onderneem je verdere actie.

Stap 2: Inventarisatie van het aanwezige asbest
Zodra de asbestinspecteur arriveert, neemt hij een monster en analyseert dit. Blijkt er inderdaad asbest aanwezig te zijn, dan wordt het verontreinigd gebied in kaart gebracht en afgezet, en een asbestinventarisatie uitgevoerd. Dit wordt waar nodig aangevuld met luchtmetingen en het nemen van kleefmonsters om te bepalen of betrokkenen inderdaad zijn blootgesteld. Al deze werkzaamheden verricht de aanwezige inspecteur in beschermende kleding.

Stap 3: Voorlichting over de feiten
Asbest zorgt vaak voor veel emoties. Te vroeg in het proces communiceren levert paniek op. Communicatie zet je in op het moment dat de feiten helder zijn. In het geval van een brand neemt de gemeente de communicatie over, begeleid door de projectleider. Bij interne calamiteiten ligt hier een rol voor de V&G-functionaris. Door in een draaiboek standaardcommunicatie op te nemen, kan de organisatie in korte tijd de juiste informatie verstrekken.

Stap 4: Schoonmaken van het gebied
De asbestinventarisatie wijst uit of (een deel van) het gebied daadwerkelijk schoongemaakt moet worden. Hiervoor schakelt de projectleider een gecertificeerd saneerder in. De saneerder kan aan de slag, zodra de gemeente hiervoor de vergunning afgeeft. Saneerder en inventariseerder zijn nooit hetzelfde bedrijf, om zo onafhankelijk en gedegen werk te kunnen waarborgen. Een goede samenwerking tussen de inventariseerder, de opdrachtgever en het saneringsbedrijf zorgt voor een succesvolle sanering.

Stap 5: Eindcontrole van de sanering
Om na te gaan of de sanering goed is verlopen, schakelt de projectleider of de opdrachtgever een geaccrediteerd laboratorium in. Een laborant bekijkt nauwkeurig of het asbest daadwerkelijk verwijderd is en het aantal asbestvezels onder de grenswaarde blijft. Is dit het geval, dan kun je de (werk)omgeving weer vrijgeven. Hiervan breng je de gemeente op de hoogte.

De tijd loopt
In het voorbeeld van de palletfabriek is snel actie ondernomen. Door een duidelijke leider aan te wijzen bij de brand in de fabriek, werden de wegen en de omgeving van het ziekenhuis snel vrijgegeven. Hierdoor bleven de uiteindelijke schade en de overlast voor de omgeving binnen de perken. Tegelijk verliep de asbestsanering volgens de regels. De omgeving heeft hierdoor nauwelijks gezondheidsrisico’s opgelopen.

De situatie vooraf de baas
Een calamiteit komt altijd onverwacht. Ook de situatie bij de palletfabriek schetst het belang van een goede voorbereiding. Om hulpverleners en een eventuele coördinator snel te laten werken, kan een V&G-functionaris een aantal zaken bespreken en vastleggen. Een aantal tips:

• Zorg voor een goed draaiboek voor calamiteiten
  Daarin staat bijvoorbeeld wie gealarmeerd moet worden bij een asbestcalamiteit.
• Bespreek dit draaiboek met de hulpdiensten
  Zo check je of je hen op de juiste momenten inschakelt. Je kunt dan bijvoorbeeld al afspraken maken over de coördinatie.
• Zoek alvast uit wie je kan ondersteunen bij calamiteiten
  Dit is het moment om goede afspraken te maken die je vervolgens opneemt in het draaiboek. Beschikbaarheid en bereikbaarheid zijn belangrijke keuzefactoren. Hetzelfde geldt voor voldoende mankracht en de ervaring om de calamiteit onder controle te krijgen.

Asbest is prima beheersbaar
Dit voorbeeld gaat over het handelen bij een calamiteit. Er zijn ook andere momenten waarop je organisatie met asbest te maken kan krijgen, bijvoorbeeld bij een verbouwing, renovatie en soms vanuit een wettelijke verplichting. Hoe dan ook: door het asbest goed te laten inventariseren, is het risico prima beheersbaar.

Literatuur
De Rijksoverheid heeft op haar website brochures over asbest gepubliceerd. Zie het artikel ‘Professioneel aan de slag met asbesthandhaving in de bouw en industrie’ in het Plan van aanpak Asbestbrand, 2010.