Intervisie: (verplicht) leren van elkaar

Intervisie of ICT – InterCollegialeToetsing- is een werkwijze waarmee collega’s van elkaar kunnen leren. Leren is namelijk niet klaar als je een opleiding hebt afgerond, het echte leren begint pas als je daadwerkelijk de werkvloer opgaat en je moet toepassen wat je tijdens de opleiding hebt aangeleerd. Dan blijkt het vaak niet zo te lopen als je graag zou zien en voel je je misschien onzeker over wat de juiste aanpak is. Iedere veiligheidskundige die zich wil laten certificeren en gecertificeerd wil blijven is verplicht aan te tonen dat hij of zij aan ICT-sessies deelneemt. Verplicht?

Ja, en niet alleen aanwezig zijn, je zult zelf met regelmaat een onderwerp in de groep moeten inbrengen. Maar is het dan alleen zinnig voor de kleine groep (gecertificeerde) veiligheidskundigen? Zeker niet!

Ieder vakpersoon, elk team van collega’s, iedereen die scherp wil blijven bij waar hij of zij mee bezig is, kan profijt hebben van intervisie. In dit artikel wordt uitgelegd wat het is, hoe je het organiseert en welke methoden je tijdens de intervisiebijeenkomst kunt hanteren.

Leren

Het doel van intervisie is leren van elkaar. In een groep van vakgenoten worden onderwerpen besproken waar iemand uit de groep tegenaan loopt. In een intervisiegroep van veiligheidskundigen kan het bijvoorbeeld gaan om de vraag ‘ik heb een advies gegeven aan de afdeling montage met een veiligere en effectievere mogelijkheid voor afzuiging van lasrook, maar de manager negeert mijn advies. Hoe kan ik hem in de meebeweegmodus krijgen?’.

De vraagsteller zit met zijn handen in het haar en komt niet verder met de betreffende manager. Mogelijk ligt dit aan de manager, maar het kan ook goed zijn dat wanneer de veiligheidskundige zijn advies wat anders inkleedt of de manager op een andere manier benadert, hij zijn doel wel bereikt, namelijk een veiligere situatie voor medewerkers.

De collega’s waarmee deze vraagsteller in een intervisie groep zit, kunnen hem voorzien van tips, maar hem vooral door het stellen van vragen zelf tot een ander inzicht laten komen, het zogenaamde 'oh ja-effect'. Een voorbeeld: uit de groep wordt gevraagd ‘hoe heb je het advies aan de manager gegeven? Heb je hem gesproken of heb je het advies op de mail gezet?’. Deze eenvoudige vraag kan er bij de vraagsteller al toe leiden dat hij zelf bedenkt dat het schriftelijk indienen van het advies misschien niet de juiste manier was om deze manager mee te krijgen, een of meerdere gesprekken over het onderwerp om het advies in te leiden was wellicht effectiever geweest.

Maar niet alleen degene die een vraag heeft ingebracht leert. Grote kans dat een andere deelnemer bedenkt dat de situatie die beschreven wordt raakvlakken heeft met een situatie in zijn bedrijf en hij en passant tips hoort waarbij hij dat punt succesvol kan oppakken.

Veilig en vertrouwd

Het doel van intervisie is dus om te leren. Om dat te kunnen moet de groep veilig zijn. Veilig wil bij intervisie zeggen dat je je in de groep veilig moet voelen om alles te kunnen zeggen. Dat betekent in elk geval dat er geen leidinggevenden van deelnemers in de groep kunnen zitten, op dat moment zal de ondergeschikte namelijk nooit helemaal vrijuit kunnen praten.

Een tweede belangrijke voorwaarde is dat alles wat ingebracht en besproken wordt in de groep blijft. Er is een strikte geheimhoudingsplicht. Niets is zo erg als wanneer je aangegeven hebt dat je je onzeker voelt over een advies dat je hebt gegeven of de manier waarop je met een situatie bent omgegaan, vervolgens jouw vakmanschap in twijfel wordt getrokken door je werkcollega’s of leidinggevende omdat informatie uit de intervisiessessie is uitgelekt.

Als laatste zal je je op je gemak moeten voelen in de groep. Is dat niet zo, dan is deelname zinloos. Je zult je nooit helemaal blootgeven, maar je zult in zo’n situatie niet echt goed luisteren naar de adviezen die je uit de groep krijgt. En als je dat niet kan, zal je nooit leren op de punten die wezenlijk van belang voor je zijn, maar zullen ook je intervisiecollega’s niet optimaal van jouw inbreng kunnen profiteren omdat je jezelf nooit helemaal zult geven.

Vrijwillig, maar niet vrijblijvend

Behalve dan dat intervisie (ICT) voor gecertificeerde of te certificeren veiligheidskundigen verplicht is, is het je eigen keuze of je al of niet deelneemt en aan welke groep je wilt deelnemen. Of misschien besluit je na het lezen van dit artikel wel zelf een groep te beginnen.

Deelnemers komen op vrijwillige basis bij elkaar, maar deelname is zeker niet vrijblijvend. Wanneer je besluit deel te nemen dan wordt van iedereen een actieve inbreng verwacht. Zonder inbreng is er namelijk niets om te bespreken en dus niets om van te leren.

Maar het betekent eveneens dat je naar de sessies komt, ook als je niet zelf een case inbrengt. Je komt namelijk niet alleen als jij een vraag hebt, je deelname is nodig bij de behandeling van andermans vragen. Natuurlijk kan je een keer verhinderd zijn, maar als de groep heeft afgesproken een keer per twee maanden samen te komen, dan is het niet wenselijk dat je er hooguit een keer per jaar bij bent.

Niet alleen laat je anderen dan in de kou staan omdat ze jouw inbreng missen, maar het vertrouwde gevoel, dat groeit naarmate je samen meer sessies doorloopt, zal een stuk minder zijn. Dat heeft effect op jou, maar ook op de groep en is ongewenst. Dit betekent natuurlijk dat alle deelnemers het eens moeten zijn over de frequentie van de sessies.

Samenstelling

Zoals gezegd, de groep bestaat uit team- of vakgenoten waarbinnen geen hiërarchische relaties mogen bestaan. Verder is een groep met directe collega’s niet direct aan te raden, want misschien wil je eens bespreken hoe je om moet gaan met de collega die bij alles aangeeft dat het toch niks wordt, want vroeger werkte het ook niet.

Er zijn echter teams waarin vooraf afspraken zijn gemaakt en waarin iedereen zich voldoende op zijn gemak voelt om open en eerlijk input en feedback te geven. Het doel moet duidelijk zijn. Kom je om gezellig informeel te kletsen en al doende wat op te steken? Dan is een intervisiegroep die doelgericht problemen bespreekt niet de groep waar jij thuishoort.

Deelnemers hebben bij voorkeur hetzelfde niveau, zowel op het gebied van kennis als op ervaring. Reden daarvoor is dat anders de kans bestaat dat de meer ervaren of kundige persoon vooral kennis overdraagt aan de meer junior deelnemers en deze persoon zelf geen mogelijkheid krijgt om te leren.

Een intervisie groep met twee mensen kan, maar zowel de inbreng als feedback zal zeer gering zijn. De kans is groot dat je in vaste denkwijzen blijft hangen. Een groep van 15 kan, maar dan is het risico dat deelnemers onvoldoende de kans krijgen een case in te dienen of om mee te praten.

Een ideale intervisiegroep bestaat uit circa zes deelnemers. Op het moment dat eens iemand verhinderd is blijven er altijd nog vijf over en is de groep nog steeds groot genoeg om een effectieve intervisie te houden.

SKO – de organisatie die eisen stelt aan de intervisie voor de kerndeskundigen (waaronder HVK-ers en arbeidshygiënisten) heeft de eis dat alle verslagen of adviezen uit de portfolio besproken zijn in een ICT bijeenkomst waarbij minimaal twee personen aanwezig zijn geweest.

Methodes

Er is niet één intervisiemethode, maar er is er vaak wel maar een waar de groep bij gedijt. Aan de groep uit te vinden wat voor jullie werkt. Hieronder worden er twee genoemd.

De roddelmethode

De naam zegt het al: er wordt over de vraagsteller geroddeld. Maar gelukkig zit hij daar wel zelf bij, hij mag zich er echter in het eerste gedeelte niet mee bemoeien.

De inbrenger introduceert zijn vraag en geeft een korte toelichting.
De groepsleden proberen meer duidelijkheid over het probleem te krijgen door gerichte vragen te stellen.
De vragensteller draait zich om of gaat buiten de kring zitten, hij mag zich niet bemoeien met het gesprek. Hij of zij luistert en maakt aantekeningen over wat hij waarneemt. De groepsleden ‘roddelen’ met elkaar over de vraag, de mogelijke oorzaken en oplossingen.
De vertelt hoe hij het ervaren heeft om alleen te mogen luisteren. Wat heeft hem of haar geraakt? Kan hij uit de voeten met het gegeven advies?
De groep kijkt gezamenlijk terug op het proces.

De vijfstappenmethode

De voorzitter introduceert de vraag en geeft een korte toelichting.
De groepsleden verkennen de vraag door vragen te stellen en af en toe samen te vatten.
De groepsleden proberen de kern van het probleem te formuleren.
Ieder groepslid formuleert tenminste een advies voor de organisator, die hierop reageert: welke adviezen spreken aan en welke niet.
De voorzitter evalueert het hele proces.

De stappen herhalen zich als er nog een case wordt besproken.

In de tool die bij dit artikel hoort zijn methodes gecombineerd tot een praktische handleiding.

Do’s

Geef de groep de tijd om elkaar te leren kennen
Spreek een methode af en hou je daaraan
Kies cases waarvan meerdere mensen kunnen leren
Laat iedereen aan de beurt komen, zowel met cases als met het geven van feedback.
Gebruikt je communicatietechnieken: luisteren, samenvatten en doorvragen. Zorg dat je na het stellen van vragen echt weet wat er speelt. Echt luisteren is een kunst en misschien wel het belangrijkste om te kunnen!

Don’ts

Kies geen vaste voorzitter. Dit wordt al snel een te sturende rol.
Vul niet in (je zal wel, je hebt natuurlijk) en doe geen aannames. Vaak is het niet zoals het lijkt.
Praat niet in absolute waarden zoals ‘jij bent, hij is’, maar hou het bij jezelf en stel vragen: ‘ik denk, kan het zijn dat, waarom zeg je..’.
Oordeel niet. Omdat het anders gaat dan wat jij zou doen hoeft het nog niet fout te zijn. Wel kan je vragen naar het waarom van iets om zo beter te begrijpen wat er aan de hand is.
Reageer niet ‘oh ja, bij mij was er dat aan de hand’ maar houd je aandacht bij je collega die de case inbrengt. Laat je eigen ervaringen buiten de discussie en geef hem al je aandacht.

Samenvattend

Intervisie c.q. ICT heeft als doel van en met elkaar te leren. Doe dit in een groep met collega’s die je vertrouwt en waarmee je ook voldoende afstand hebt zodat je vrijuit kunt praten. De groep is idealiter niet groter dan ongeveer zes personen en komt circa 1 keer per 2 maanden bij elkaar.

Er wordt een methode afgesproken die gehanteerd wordt tijdens de sessie en iedere deelnemer doet actief mee. Door vragen te stellen wordt niet alleen de vraag uit de case duidelijker, maar worden vaak andere wegen ontdekt om een vraagstuk te benaderen. Als laatste: alles wat in de groep besproken wordt blijft in de groep!

Voor wie in de praktijk wat handvatten en een uitgewerkte methode wil hebben is er praktische tool beschikbaar. Deze staat binnenkort online.