Bouw blijft fysiek zwaar werk

Geactualiseerd in oktober 2019
Bouw blijft fysiek zwaar werk

Terwijl de fysieke belasting in werkend Nederland substantieel aan het afnemen is, zijn er nog steeds branches waar het houdings- en bewegingsapparaat flink wordt belast. De bouw is hiervan een voorbeeld. Blijkbaar is het maken van een bouwwerk nog steeds een arbeidsintensieve aangelegenheid die niet te automatiseren is. Dit is terug te zien in cijfers van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB), waar de bouw de hoogste bijdrage levert aan klachten ten gevolge van fysieke belasting.

Werkplekinrichting vermindert fysieke belasting
Er is echter hoop, de klachten nemen af de laatste jaren, in tegenstelling tot andere branches waar uitkomsten stabiel zijn. Dit komt, zo stelt het NCvB, onder andere door effectieve preventie. Vooral lage rugklachten (de oorzaak van een derde van alle beroepsziekten van het bewegingsapparaat) zijn een bron van verzuim en kosten en dienen aangepakt te worden. Om dit vorm te geven is er een multidisciplinaire richtlijn ontwikkeld voor arboprofessionals[1]. Een belangrijke quote uit dit rapport is dat tiltrainingen, tiladvies en ruggordels weliswaar veel worden toegepast maar weinig effectief blijken te zijn. Meer rendement valt er te halen met het verbeteren van de werkplekinrichting, het verkleinen van verplaatsingsafstanden bij tillen en het werken op een hoogte waarbij de rug niet sterk gebogen hoeft te worden.

Dit lijkt logisch, maar waarom wordt dit dan in de praktijk zo langzamerhand niet veelvuldig toegepast? Organisaties als de Arbouw[2] hebben tal van richtlijnen en adviezen opgesteld om de fysieke belasting te controleren binnen het werkveld. Ook kennisorganisaties als Aboma leveren (via bijvoorbeeld de Abomafoon[3]) een veelheid aan informatie om projecten op een goede wijze in te richten. Er worden  duidelijke grenswaarden opgesteld voor fysieke belasting om surmenage (overbelasting) te voorkomen. Ook probeert men te sturen op het gedrag van de medewerkers. Een verantwoord gebruik van middelen en lichaam kan klachten voorkomen, zo is de gedachte. Er is voldoende know-how en ook de gemiddelde bouwvakker weet redelijk goed wat wel en niet kan.

De overheid probeert bouwwerken op een veilige en verantwoorde manier tot stand te laten komen. Dit doen we deels door bepalingen uit de Arbowet (art. 5) en door verplichtingen te stellen aan een verbouw of nieuwbouw middels een V&G-plan[4].  De opdrachtgever stelt voor de ontwerpfase een V&G-plan ontwerpfase op. De hoofdaannemer werkt voor de uitvoering-/realisatiefase een V&G-plan uitvoeringsfase uit en is daarbij belast met de naleving. Wettelijk lijken zaken dus goed geregeld te zijn. 

Oorzaak fysiek zwaar werk in bouw
De oorzaak van veel fysieke belasting lijkt besloten in het systeem waarbinnen de bouw functioneert. Een bouwproject begint op de tekentafel. Het is een publiek geheim dat architecten geen grote passie hebben met de manier waarop hun ontwerp tot stand komt. Het doel heiligt hier de middelen. Schijnbaar onmogelijke constructies, veelal gesteund door grote hoeveelheden staal/wapening, zorgen ervoor dat bouw- en kunstwerken overeind blijven. Juist deze materialen zorgen voor grote fysieke belasting bij constructiemedewerkers en betonvlechters. Veel maatregelen nemen, bijvoorbeeld om fysieke belasting te verminderen, wordt een kostenpost waardoor het bouwwerk duurder uit komt en daar zit niemand op te wachten. Eerder worden kosten gemeden en werken bouwvakkers onder tijdsdruk om op tijd op te leveren. Een logische optelsom voor de fysieke belasting is hier snel gemaakt. Daarnaast staat de bouw onder grote druk. Aangeven dat iets niet goed is voor je rug of je schouder lijkt heel verstandig, maar kan logischer wijze worden opgevat als gezeur. Een vermindering van fysieke klachten komt mogelijk tot stand door de conjunctuur.

Fysieke belasting verminderen
Een structurele vermindering van fysieke belasting vraagt om een doordacht ontwerp en een ergonomische en efficiënte wijze om dit ontwerp te realiseren. Mogelijk kan het vak ergonomie als vak worden toegevoegd bij de studierichting bouwkunde?  Het effectiever inzetten van het V&G-plan met meer aandacht voor de fysieke impact op werknemers is een andere weg om te bewandelen. Of de bouwvakker meer tijd wordt gegund om zijn werk te klaren lijkt een retorische vraag. Met beïnvloeding van het gedrag van de bouwvakker alleen lijken we er niet te komen.

Tips om fysieke belasting te verminderen 
Fysieke belasting blijft een actueel onderwerp op de bouwplaats. Download daarom deze tips, print ze uit en hang ze op de bouwplaats!

 

 

Lees hier het vervolg op dit artikel:

Duurzame inzetbaarheid bij fysiek zwaar werk

 

Lees meer over fysieke belasting:


Ergonomie op bouwplaatsen 
Beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat
Optimaal preseren met een ergonomische werkplek

Download hier de 7 tips voor een gezonde houding op de bouwplaats
 

7-tips-voor-een-gezonde-houding-op-de-bouwplaats

[1] http://www.arbokennisnet.nl/images/dynamic/Richtlijnen/Tillen/RL_TILLEN_DEF.pdf
[2] http://www.arbouw.nl/onderwerpen/lichamelijke-belasting
[3] http://abomafoon.struktonciviel.com/Upload/foon5/Abomafoon%205.15.pdf
[4] http://www.arboportaal.nl/vragen/wat-is-een-vg-plan.html?/onderwerpen/arbowet--en--regelgeving/verantwoordelijkheden/onderaannemer.html

 

Zoekwoorden
Houding- en bewegingsapparaat
beroepsziekten
bouw

Fysieke belasting